Uygulamalı Davranış Analizi (UDA-ABA) farklı gelişen bireylerle özellikle de otizmli küçük çocuklarla en sık kullanılan yöntemdir. Fakat UDA’nın ya da Applied Behavior Analysis’in (ABA) gerçekten ne olduğuna ilişkin yaygın yanlış anlamalar var. Birçok kişi, bu yöntemin sunduğu uygulama zenginliğini ve çocukların davranış ve yaşamlarını iyileştirmek için nasıl kullanılabileceğini anlamaktan ziyade, yöntemi dar bir uygulama grubuyla ilişkilendirir. Bu yazının amacı UDA’yı pratik anlamda tanımlamaktır. Temel özellikleri elbette ki uygulanabilir, davranışsal ve analitik olmasıdır.
UDA nasıl kullanılır? Yıllar geçtikçe, UDA ‘dan çeşitli uygulamalar gelişti. Bu uygulamalar, “üç dönemlik ihtimal” olarak adlandırılan bir şey üzerine kurulmuştur – öncül-davranış-sonuç.
Özünde bu davranış, çevredeki olaylara veya koşullara (örneğin öncüllere) yanıt olarak ortaya çıkar ve sonuçlara bağlı olarak devam etmesi anlamına gelir. Örneğin, bir çocuk uzun veya zor işi yapmak istediğinde sızlanabilir ve sızlanmak çocuğun bir işi bitirmesini engeller veya geciktirir.
ABA uygulamaları tipik olarak aşağıdaki unsurları içerir:
1. Pozitif davranışları ödüllendirerek, olumsuz davranışlardan vazgeçerek davranışları yönetme becerisi kazandırmak
2. Olumlu davranışı teşvik etmek ve sorun davranışını azaltmak için öncüllerin yeniden düzenlenmesi (örneğin, beklentileri açıklama, görevleri basitleştirme, seçenekler sunma)
3. Bireylerin sorun davranışlarına ihtiyaçlarını karşılamak için daha başarılı ve daha az bağımlı olmasını sağlayan öğretim becerileri
Aile Olarak UDA Uygulayan Kişiden Ne Beklemeliyim?
Kullanılan belirli uygulamalara bakılmaksızın, UDA hizmetleri temel özelliklere uymalıdır. Bir aile üyesi olarak, eğitimcinin UDA’yı uygun bir şekilde uygulamak için uygun eğitim ve deneyime sahip olmasını ve aşağıdaki işlevleri yerine getirmesini beklemelisiniz:
• Aile bireylerinin ya da bakımdan sorumlu kişilerin, hedef belirleme, değerlendirme,amaç belirleme, plan uygulama ve değerlendirme sürecinde bu aşamalara katılmasını sağlamak
• Gözlemlenebilir terimlerle çocuklar için endişe verici amaç ve davranışları tanımlanmak
• Çocuğun davranışını etkileyen öncül ve sonuçları belirlemek için kapsamlı bir değerlendirme yapmak
• Uygulanmış davranış analizi ilkelerine dayanan bireyselleştirilmiş davranışsal müdahaleler planlanmak ve bunlar için stratejiler belirlemek
i.Sorunları önleme / olumlu davranışı destekleme, pekiştirmek
ii. Çocuğa uygun değiştirme becerilerini öğretmek
iii. Davranışların sonuçlarını (örneğin tepkiler) yönetmeyi kazandırmak
• Aileye ya da bakan kişilere belirli yazılı öneriler verilmesi ve bunların gerektiğinde eğitimlerle desteklenmesi. Bu kişilerin anlatılanları ihtiyaçları olursa uygun şekilde uygulamalarını sağlamak.
• Çocuğun ilerlemesini objektif önlemler ve ölçütler kullanarak düzenli olarak değerlendirmek
Çocuğum için doğru olan nedir? UDA çok farklı şekillerde, çok farklı etiketler kullanarak uygulandığından, aileler için aşırı derecede kafa karıştırıcı olabilir.
Bilgilendirilmek için ebeveynler, öğretmenler UDA’yı bir bütün olarak anlamalıdır. Burada açıklanan yaklaşımların tümü UDA’dan türetilmiştir, ancak UDA sürekli kendini yenilemektedir çünkü insan davranışı bilimi, çocuklar ve aileler için daha etkili stratejiler yaratarak sürekli olarak gelişmektedir.
İşlevsel Davranış Değerlendirmesi (İDD) Nedir?
ABA’nın temel unsuru, müdahalelerin bu ihtiyaçlara göre uyarlanabilmesi için kişinin davranışını etkileyen belirli işlevlerin veya sonuçların tanımlandığı bir süreçtir.