Sosyal beceriler, bireyin toplumsal sorumluluklarını yerine getirmek amacıyla sergilediği davranışlardan oluşur. Bunlar öğrenilmiş davranışlardır ve en güzel öğrenme yolu oyundur. Çocuklar çeşitli nedenler dolayı sosyal becerileri kazanamamakta ya da var olan becerilerini yeterince sergileyememektedirler. Genelde akranlarına göre sosyal becerilerde yetersiz olan çocuklar;
- Dikkatini toplama, sürdürme, aşırı hareketlilik, ataklık, çevresindeki uyaranları ayırt edememe, jest, mimik, yüz ifadeleri gibi iletişimsel ipuçlarını okuyamama ve iletişim becerilerinin sınırlılığı gibi sorunlardan dolayı sosyal ilişkilerde, okul yaşamlarında, akademik çalışmalarda ve duygusal-davranışsal alanlarda çeşitli problemlerle karşı karşıya kalmaktadırlar.
Bu çocuklarda gözlenen pek çok sosyal beceri yetersizliği ( kurallara uymama, sırasını beklememe, dinlememe, etkinliği bitirememe, dikkatini bir noktaya toparlayamama, yönergelere uymama vb. ) öğretmenler ve çevredeki diğer kişiler tarafından problem davranış olarak algılanmaktadır.
Çocukların yaşam kalitesini arttırabilmek için, eğitimde “sosyal beceri öğretimi” programlarının yer alması gerekmektedir. Bu becerilerin öğretilmesi;
- Akademik becerileri öğrenmeyi kolaylaştırır.
– bağımsız çalışma, yönergeler uyma, boş zamanı kullanma vb.
- Sosyal kabul düzeyini arttıracak arkadaş/ öğretmen ilişkilerini geliştirir.
- Sosyal uyum davranışlarını arttırır.
– paylaşma, sorumluluklarını yerine getirme, kurallara uyma vb.
• Kendini kontrol etme becerilerini geliştirir.
– Öfke/kızgınlığını kontrol etme, dürtü kontrolü, kurallara uyma, zaman yönetimi, problem çözme, eleştirileri kabul etme, duyguları ifade etme gibi.
Sosyal Becerilerin Gelişiminde Oyunun Önemi
Oyun çocuğun hayattaki en önemli işidir. Oyun yoluyla hayatta kalma becerilerini öğrenir. İçinde doğduğu karmaşık dünyaya ait bir düzen arar ve bulur.
- Oyun yoluyla bedenini kontrol etmeyi öğrenir.
- Oyun yoluyla çevresindeki somut dünyayı araştırır ve keşfeder. Buna ilişkin bilgiler toplar ve düşünmeyi öğrenir. Duygusal sorunlarını dışa vurur, ilkel duygularını kontrol etmeyi öğrenir. İnsanlarla daha sağlıklı ve duyarlı bir ilişki kurmayı öğrenir.
- Oyun yoluyla sosyal bir varlık olmayı ve toplum içinde yer almayı öğrenir. Kendini iyi hissetmesini sağlar ve yaşamı dolu dolu yaşayabilmesi için gerekli becerileri kazanmasına yardımcı olur.
- İnsan davranışlarının refleksif olanlar dışında tamamı öğrenilmiş davranışlardır. Çocuklar akranlarını ve yetişkinleri gözleyerek ya da davranışlarını taklit ederek kendi davranışlarını biçimlendirirler.
- Oyun, geniş öğrenme ortamı sunan etkinlikler bütünüdür. Oyun, aktif öğrenmeyi ve sosyal becerilerin gelişimini sağlar. Oyunda içten gelen bir motivasyon vardır ve oyun bir süreçtir. Eylem sonunda elde edilecek sonuçlar değil eylemin kendisi önemlidir.
- Oyun haz verir. Oyun oynamayı ve oyunu çocuk kendisi seçer. Hayali oyunlar oynar, oyun sırasında çocuk kendi kendini yönetir.
- Oyun, oyunu oynayanların sözel, zihinsel ya da fiziksel olarak aktif katılmalarını gerçekleştirir. Oyun çocuk için yetişkinlerin dünyasını keşfetmeye olanak tanır ve özgürlük ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılama olacağı sağlar.
- Bireyler toplumun kendisinden beklediği davranışları oyun yoluyla öğrenme fırsatı yakalar. Topluma uyum süreçlerindeki ilk adım oyun sayesinde atılır. Çocuk oyun içinde anlama, araştırma, keşfetme ve gerçekleştirme fırsatı yakalamış olur.
Sosyal İletişim Arttıran Yöntemler
Direk Öğretim Yöntemi (Direct Instructıon)
Sosyal beceriler küçük basamaklar bölünür ve öğretilir. O zaman yöntem genelleme yapılabilmesi için daha olanaklı hale gelir. Rol canlandırmaları, oyunlar ve kuklalar öğretimin yapılabilmesi için yardımcı olabilecek çok sayıdaki araçtan sadece bazılarıdır. Doğal ortamlarda uygulamak daha uygun olabilir.
Sosyal Oyunlar (Social Studies)
Bu öyküler basit çizimlerden, fotoğraflardan da oluşabilir. Bunu yaparken şunları göz önünde bulundurmak gerekir:
Hedeflenen nedir? Nasıl başarılır?
Akran Eğitimi ( Peer-Initiated Strategies)
Anlayışlı akranlarla düzenlenmiş ortamlar çocukların sosyal becerilerini kullanmaları ve geliştirmeleri için iyi bir ortam oluşturabilir. Böylece istenilen uygun davranışı yerine getirme sıklığı artabilir.
Yapılan araştırmalarda, sosyal bütünleşmenin sağlandığı ortamlarda çocukların hem sosyal hem de sözel etkileşimlerinde artmış gözlendiği ve çocukların akranları ile oynadıkları oyunlarda daha yüksek bir seviye sergilediği gözlenmiştir. Dil gelişiminde problemler yaşatan çocukların çoğu sosyal becerilerde de problem yaşamaktadır.
Kreş ve anaokulu çağındaki çocuklar, okula gitmese dahi, yaşına uygun sosyal becerilere sahip olmalıdır. Örneğin; bekleme, sıra alma, paylaşma, karşılaştığı problemleri uygun şekilde çözme gibi. Bir çocuğun diğer çocuklarla başarılı bir ilişki ve iletişim kurması için sosyal becerilere ihtiyacı vardır. Bunlar arkadaş edinmek ve bunu sürdürebilmek için önemlidir. Sosyal becerilerinde problem olan çocuklar problem davranışlar sergileyecek ve bunun sonucunda yalnız kalacaklar ve uyum problemleri yaşayacaklardır.
Bu alanlarda problem yaşayan bir çocuğunuz varsa en kısa sürede bir konuşma terapistinden yardım almanız ve çocuğunuzun destek almasını sağlamanız faydalı olacaktır. Erken yaşta başlanan terapi, daha kısa sürede daha fazla başarı getirir.
En önemlisi de teknolojik aletleri sınırlandırıp, çocuğunuzla bol bol oyun oynayın. En güzel öğrenme, en keyifli ortamda gerçekleşir.